به کارگیری مدل رفتار برنامه ریزی شده توسعه یافته در پیش بینی استفاده از کلاه ایمنی در کارمندان موتور سوار شهر یزد (۱۳۸۵)

زمینه و هدف: در ایران، حدود %24 مرگ و میرهای حوادث ترافیکی به موتورسواران اختصاص دارد. علت اصلی (%75-%65.7) مرگ آنان ضربه مغزی می باشد؛ با وجود این که کلاه ایمنی خطر جراحات وارده به سر را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد، تعداد کمی از موتورسواران از کلاه ایمنی استفاده می کنند. مدل رفتار برنامه ریزی شده، یکی از مدل های مهمی است که فرایند اصلی پذیرش رفتارهای بهداشتی را توضیح می دهد. این مطالعه، بکارگیری مدل رفتار برنامه ریزی شده توسعه یافته را در پیشگویی استفاده از کلاه ایمنی کارمندان موتورسوار شهر یزد مورد بررسی قرار می دهد.روش تحقیق: در این مطالعه توصیفی - تحلیلی که به صورت مقطعی انجام شد، 130 نفر از کارمندان ادارات شهر یزد که به روش تصادفی - خوشه ای از شش اداره انتخاب شده بودند، مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه بود که به طریق مصاحبه تکمیل گردید. روایی این پرسشنامه از طریق پانل خبرگان و پایایی آن به وسیله آلفای کرونباخ تعیین شد (a=0.71-0.95). داده ها با استفاده از نرم افزار آماری spss (11.5) و آزمونهای ضریب همبستگی اسپیرمن و آنالیز رگرسیون، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.یافته ها: 56 نفر (%43.1) از افراد مورد بررسی، سابقه تصادف با موتورسیکلت داشتند که از این تعداد تنها 6 نفر (%10.7) در زمان تصادف از کلاه ایمنی استفاده کرده بودند. طبق نتایج، همبستگی مثبت معنی داری بین تمام متغیرهای مدل رفتار برنامه ریزی توسعه یافته با قصد و استفاده از کلاه ایمنی مشاهده گردید (p<0.01). در آنالیز رگرسیون مشخص گردید که نگرش، کنترل رفتاری درک شده و درک استفاه از کلاه ایمنی در سایر موتورسواران در مجموع %59 واریانس قصد استفاده از کلاه ایمنی را پیشگویی می کنند که در بین این متغیرها، اثر کنترل رفتاری درک شده بیش از سایر متغیرها بود. کنترل رفتاری درک شده، همچنین همراه با قصد و درک استفاده از کلاه ایمنی در سایر موتورسواران در مجموع %49 واریانس استفاده از کلاه ایمنی را در جامعه مورد بررسی پیش بینی می کردند (p<0.05).نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که میزان استفاده از کلاه ایمنی در جامعه مورد بررسی پایین می باشد که با توجه به آمار بالای مرگ و میر موتورسواران به علت ضربه مغزی، باید میزان استفاده از کلاه ایمنی در موتورسواران ارتقا یابد. در برنامه های آموزشی ارتقادهنده، استفاده از کلاه ایمنی، مدل رفتار برنامه ریزی شده توسعه یافته می تواند به عنوان الگوی نظری برای پیش بینی قصد و استفاده از کلاه ایمنی در موتورسواران بکار رود.